The Safest Place to Sit on a Plane, According to Experts : विमान प्रवास हा आधुनिक युगातील एक अविभाज्य भाग बनला आहे. व्यावसायिक प्रवासापासून ते सुट्ट्यांसाठीच्या पर्यटनापर्यंत, विमानाने प्रवास करणे ही एक सामान्य बाब आहे. मात्र, आजही अनेक प्रवाशांच्या मनात सुरक्षिततेबद्दल काही प्रश्न घर करून असतात. ‘विमानातील सर्वात सुरक्षित जागा कोणती असेल?’ हा त्यापैकीच एक महत्त्वाचा प्रश्न आहे. या प्रश्नाची उत्तरे शोधण्यासाठी जगभरातील अनेक तज्ञांनी आणि संस्थांनी विस्तृत अभ्यास केले आहेत. आजच्या ब्लॉग पोस्टमध्ये आपण यावर सविस्तर चर्चा करणार आहोत.
सुरक्षिततेबद्दलचे काही सामान्य गैरसमज आणि त्यांची वास्तविकता
विमानात बसण्याच्या जागेबद्दल अनेक गैरसमज प्रचलित आहेत:
- गैरसमज १: विमान अपघातात कोणीच वाचत नाही.
- वास्तविकता: हा सर्वात मोठा गैरसमज आहे. विमान अपघात हे अत्यंत दुर्मिळ असतात आणि अपघातांमध्येही वाचण्याची शक्यता चांगली असते. अनेक अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, विमानाच्या अपघातातही वाचलेल्या प्रवाशांचे प्रमाण लक्षणीय असते. तांत्रिक प्रगती आणि कडक सुरक्षा नियमांमुळे विमान प्रवास हा जगातील सर्वात सुरक्षित प्रवासांपैकी एक मानला जातो.
- गैरसमज २: विमानाचा पुढचा भाग सुरक्षित असतो, कारण पायलट तिथे बसतात.
- वास्तविकता: पायलट विमानाच्या समोरच्या बाजूला नियंत्रण कक्षात बसतात हे खरे आहे, पण याचा अर्थ पुढचा भाग अधिक सुरक्षित असतो असा नाही. उलट, अनेक अपघातांमध्ये समोरच्या भागाला सर्वाधिक आघात होण्याची शक्यता असते.
- गैरसमज ३: एक्झिट रो (Emergency Exit Row) सुरक्षित असते, कारण लवकर बाहेर पडता येते.
- वास्तविकता: एक्झिट रो मधून आपत्कालीन परिस्थितीत लवकर बाहेर पडता येते हे खरे आहे, पण सुरक्षा केवळ बाहेर पडण्यावर अवलंबून नसते. अपघाताच्या तीव्रतेनुसार, एक्झिट रो देखील इतर जागांसारख्याच धोक्यात येऊ शकतात. काही वेळा तर एक्झिट रोला इतर भागांच्या तुलनेत जास्त धोका असतो, कारण तिथे दरवाजा आणि त्याच्या आजूबाजूला कमकुवत भाग असू शकतो.
- गैरसमज ४: खिडकीजवळची जागा सुरक्षित असते.
- वास्तविकता: खिडकीजवळची जागा प्रवासाचा आनंद घेण्यासाठी चांगली असली तरी, सुरक्षिततेच्या दृष्टीने तिचा फारसा फायदा नसतो. आघाताच्या वेळी खिडकी फुटण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे बाहेरून येणाऱ्या वस्तूंपासून धोका निर्माण होऊ शकतो.
तज्ञांचे सखोल विश्लेषण: आकडे काय सांगतात?
अनेक विमान कंपन्या, सुरक्षा संस्था आणि डेटा विश्लेषण कंपन्यांनी विमान अपघातांचा अभ्यास केला आहे. या अभ्यासातून काही महत्त्वाचे निष्कर्ष समोर आले आहेत:
- टाइम मॅगझीनचा अभ्यास (2015): ‘टाइम’ मॅगझीनने नॅशनल ट्रान्सपोर्टेशन सेफ्टी बोर्ड (NTSB) च्या डेटाचा वापर करून 35 वर्षांतील विमान अपघातांचे विश्लेषण केले. या अभ्यासात असे दिसून आले की:
- विमानाच्या मागील भागातील (Rear of the Aircraft) मधल्या सीटवर (Middle Seats in the Rear) बसलेल्या प्रवाशांचे वाचण्याचे प्रमाण सर्वाधिक (49%) होते.
- विमानाच्या मधल्या भागातील (Middle of the Aircraft) मधल्या सीटवर बसलेल्या प्रवाशांचे वाचण्याचे प्रमाण 38% होते.
- विमानाच्या समोरच्या भागातील (Front of the Aircraft) आणि पंखांजवळील जागांवर बसलेल्या प्रवाशांचे वाचण्याचे प्रमाण कमी होते.
- या अभ्यासात असेही नमूद करण्यात आले होते की, विमानाच्या मागील भागातील प्रवाशांसाठी मृत्यूदर फक्त 32% होता, तर विमानाच्या मधल्या भागात 39% आणि पुढच्या भागात 38% होता.
- ग्रीनविच विद्यापीठाचा अभ्यास (University of Greenwich): या अभ्यासात असे दिसून आले की, विमानाच्या मागील बाजूस असलेल्या सीट, विशेषतः एक्झिट रोच्या जवळच्या सीट, आपत्कालीन परिस्थितीत वाचण्याची शक्यता वाढवतात. कारण आघाताच्या वेळी पुढच्या भागापेक्षा मागील भागावर कमी दबाव येतो.
विमानाच्या मागील भागाला सुरक्षित मानण्यामागे काय कारणे आहेत?
तज्ञांच्या मते, विमानाच्या मागील भागाला सुरक्षित मानण्यामागे काही तार्किक कारणे आहेत:
- आघाताचा कमी प्रभाव (Reduced Impact Force): जेव्हा विमान जमिनीवर किंवा इतर कोणत्याही वस्तूंवर आदळते, तेव्हा आघाताची सर्वाधिक शक्ती साधारणपणे पुढच्या भागावर केंद्रित होते. ही शक्ती जसजशी विमानाकडे मागे सरकते, तसतशी ती कमी होत जाते. त्यामुळे मागील भागातील प्रवाशांना आघाताचा कमी तीव्रतेचा धक्का लागतो.
- संरचनात्मक अखंडता (Structural Integrity): विमानाच्या मागील भागामध्ये पंख (wings) किंवा मोठे इंजिन (engines) नसतात, जे आघाताच्या वेळी तुटून गंभीर नुकसान करू शकतात. यामुळे मागील भागाची संरचनात्मक अखंडता बऱ्याचदा चांगली टिकून राहते, ज्यामुळे प्रवाशांना वाचण्याची जास्त संधी मिळते.
- कुशनिंग इफेक्ट (Cushioning Effect): विमानाच्या मागील भागात प्रवासी असल्यामुळे, आणि विशेषतः मधल्या सीटवर दोन्ही बाजूने इतर प्रवासी बसलेले असल्यामुळे, त्यांना एक प्रकारे ‘कुशनिंग इफेक्ट’ मिळतो. याचा अर्थ, आघाताच्या वेळी आजूबाजूच्या वस्तू आणि प्रवाशांमुळे धक्क्याची तीव्रता काही प्रमाणात शोषली जाते.
- इंधनाच्या टाकीपासून दूर: विमानाचे इंधन सामान्यतः पंखांमध्ये किंवा त्याच्या आसपासच्या भागांमध्ये साठवले जाते. मागील भाग इंधनाच्या टाकीपासून तुलनेने दूर असल्यामुळे, आग लागण्याचा किंवा स्फोट होण्याचा धोका कमी असतो.
हे सुध्दा वाचा:-विमान अपघातानंतर ब्लॅक बॉक्स का शोधतात?
पण, हे याचा अर्थ इतर जागा असुरक्षित आहेत का?
नाही, अजिबात नाही! ही आकडेवारी केवळ अपवादात्मक आणि अत्यंत दुर्मिळ अपघातांच्या परिस्थितीसाठी आहे. तुम्ही विमानात कोणत्याही सीटवर बसलात तरी, विमान प्रवास हा अत्यंत सुरक्षित आहे. आधुनिक विमाने अत्यंत कठोर सुरक्षा मानकांचे पालन करून डिझाइन आणि उत्पादित केली जातात. पायलटना अत्यंत कडक प्रशिक्षण दिले जाते आणि विमान कंपन्या नियमितपणे विमानांची देखभाल करतात.
तर, तुम्ही कोणती सीट निवडाल?
- जर तुम्हाला सांख्यिकीय दृष्ट्या सर्वात सुरक्षित जागेवर बसायचे असेल, तर तुम्ही विमानाच्या मागील भागातील मधल्या सीटला (Middle Seats in the Rear) प्राधान्य देऊ शकता.
- पण, हे लक्षात ठेवा की विमान प्रवासातील सुरक्षितता केवळ सीटच्या स्थानावर अवलंबून नसते. विमान कंपनीची निवड, पायलट्सचे कौशल्य आणि विमानाची योग्य देखभाल हे घटक अधिक महत्त्वाचे असतात.
- तुमच्या वैयक्तिक सोयीनुसार, जसे की लेगरूमसाठी एक्झिट रो किंवा खिडकीतून बाहेर पाहण्यासाठी विंडो सीट निवडणे पूर्णपणे ठीक आहे.
शेवटी, सर्वात महत्त्वाचा संदेश:
विमान प्रवास हा सुरक्षिततेच्या दृष्टीने अत्यंत कमी धोका असलेला प्रवास आहे. विमान अपघात हे खूप दुर्मिळ असतात आणि त्यातही वाचण्याची शक्यता खूप जास्त असते. त्यामुळे, सुरक्षिततेच्या विचारात जास्त न अडकता, आपल्या प्रवासाचा आनंद घ्या! आपल्या प्रवासासाठी शुभेच्छा!
