मित्रांनो चंद्रावर पाऊल ठेवायचं स्वप्न अनेकजण पाहतात, पण ते पूर्ण करण्यासाठी झेप घेणाऱ्यांची संख्या मोजकीच असते. अशाच झेप घेणाऱ्या संस्था म्हणजे ISRO (भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था). भारताने आज जगाच्या नकाशावर अंतराळ क्षेत्रात स्वतःचं वेगळं स्थान निर्माण केलं आहे आणि या यशामागे आहे ISRO चं सातत्यपूर्ण संशोधन, मेहनत आणि स्वप्नं.
आज अनेक तरुण विज्ञानप्रेमी आणि तंत्रज्ञानात रस असणारे विद्यार्थी ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ म्हणून काम करण्याचं स्वप्न पाहतात. कारण इथे काम म्हणजे फक्त नोकरी नव्हे, तर देशाच्या प्रगतीमध्ये प्रत्यक्ष सहभाग असतो. ISRO मध्ये काम करणं म्हणजे विज्ञान, देशभक्ती आणि भविष्याचं नंदनवन एकत्र अनुभवणं. या पोस्टमध्ये आपण पाहणार आहोत की ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे? कोणत्या अभ्यासक्रमांची गरज असते? निवड प्रक्रिया कशी असते? आणि तयारी कशी करावी? हे सर्व मुद्दे सविस्तरपणे आणि सोप्या भाषेत समजावून घेणार आहोत.
ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ कसे व्हावे? | How to Become a Scientist in ISRO (2025)
ISRO म्हणजे काय?
ISRO ही भारत सरकारच्या अंतर्गत काम करणारी एक संस्था आहे, जी अंतराळाशी संबंधित प्रकल्प आणि उपग्रहांचे नियोजन, डिझाइन, डेव्हलपमेंट आणि लॉन्चिंगचे काम करते. 1969 साली स्थापन झालेली ही संस्था आज जगातील सर्वात प्रतिष्ठित अंतराळ संस्थांपैकी एक आहे. चांद्रयान, मंगळयान, गगनयान यासारख्या महत्त्वाच्या प्रकल्पांनी ISRO ला आंतरराष्ट्रीय पातळीवर नाव मिळवून दिलं आहे.
ISRO मध्ये करिअर करण्यासाठी लागणारी पात्रता काय आहे?
ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ/इंजिनीअर म्हणून काम करण्यासाठी उमेदवाराने B.E. / B.Tech (अभियांत्रिकी) मध्ये शिक्षण घेतलेलं असणं आवश्यक असतं. ही पदवी इलेक्ट्रॉनिक्स, मेकॅनिकल, कंप्युटर सायन्स, एरोनॉटिकल, इलेक्ट्रिकल, सिव्हिल अशा शाखांमधून असू शकते. काही पदांसाठी MSc किंवा MTech सुद्धा लागतो.
महत्वाचे पात्रता निकष काय आहेत?
- किमान 65% गुण किंवा CGPA 6.84/10.
- AICTE / UGC मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून पदवी.
- वय मर्यादा साधारणतः 35 वर्षांपर्यंत (SC/ST/OBC/PWD साठी सूट असते).
ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ पदासाठी मुख्य परीक्षा
ISRO दरवर्षी शास्त्रज्ञ/इंजिनीअर ‘SC’ पदासाठी भरती जाहिरात प्रसिद्ध करते. ही भरती ISRO Centralised Recruitment Board (ICRB) मार्फत घेतली जाते.
- लिखित परीक्षा: सामान्यतः 80 प्रश्न, 90 मिनिटांची, संबंधित शाखेच्या तांत्रिक विषयांवर आधारित.
- इंटरव्ह्यू: लिखित परीक्षेत उत्तीर्ण उमेदवारांना मुलाखतीसाठी बोलावलं जातं.
- Final Merit: अंतिम निवड ही लिखित आणि इंटरव्ह्यू दोन्हीच्या आधारे केली जाते. इंटरव्ह्यूला जास्त महत्त्व दिलं जातं.
ISRO मध्ये नोकरी मिळवण्यासाठी तयारी कशी करावी?
ISRO ची परीक्षा अत्यंत स्पर्धात्मक असते, त्यामुळे योग्य तयारी गरजेची आहे.
तयारीसाठी टिप्स:
- GATE / ESE परीक्षेची तयारी केल्यास ISRO परीक्षेतही उपयोग होतो.
- तांत्रिक विषयांची बेसिक संकल्पना स्पष्ट ठेवा.
- मागील वर्षाचे पेपर्स सॉल्व करा.
- टाइम मॅनेजमेंट आणि अचूकता यावर काम करा.
- ISRO च्या अधिकृत वेबसाइटवर नेहमी नजर ठेवा (www.isro.gov.in).
GATE द्वारे ISRO मध्ये संधी
ISRO कधी-कधी GATE स्कोअरच्या आधारे सुद्धा उमेदवारांची भरती करते, विशेषतः M.Tech किंवा रिसर्च बेस्ड प्रोजेक्टसाठी. त्यामुळे GATE मध्ये चांगला स्कोअर ठेवणं फायदेशीर ठरू शकतं.
इंटर्नशिप आणि प्रोजेक्ट्सचे महत्त्व
ISRO मध्ये इंटर्नशिप मिळवणं कठीण असलं तरी शक्य आहे. विद्यार्थ्यांनी आपला प्रोजेक्ट आणि अकॅडमिक रेकॉर्ड चांगला ठेवला, तर ISRO च्या विविध केंद्रांमध्ये इंटर्नशिपची संधी मिळू शकते. यासाठी कॉलेजमार्फत रेफरन्स किंवा थेट मेलद्वारे संपर्क करावा लागतो.
ISRO मध्ये इतर नोकरीच्या संधी
ISRO मध्ये शास्त्रज्ञाव्यतिरिक्त इतर अनेक पदांवर सुद्धा भरती केली जाते:
- Technical Assistant
- Scientific Assistant
- Technician
- Administrative Officer
- Accounts Officer
- Library Assistant इ.
ही पदे ISRO च्या विविध युनिट्समधून (जसे की SAC, VSSC, NRSC, URSC) भरली जातात. प्रत्येक पदासाठी वेगवेगळी पात्रता आणि परीक्षा असते.
ISRO चं कामाचं वातावरण आणि फायदे काय आहेत?
ISRO मध्ये काम करणं म्हणजे देशासाठी योगदान देण्याचं एक अमूल्य साधन आहे. इथे कामाचं वातावरण अत्यंत शिस्तबद्ध, संशोधनप्रधान आणि कौशल्यवर्धक असतं. सरकारी सेवेमुळे वेतन, पगारवाढ, प्रमोशन, पेन्शन, मेडिकल सुविधा, क्वार्टर्स यासारखे अनेक फायदे मिळतात.
भविष्यातील संधी आणि वाढ
ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ पदावरून सुरुवात झाल्यानंतर तुम्ही Senior Scientist, Project Head, Director पर्यंत पोहोचू शकता. तसेच DRDO, BARC, HAL, NAL, BEL अशा सरकारी तंत्रज्ञान संस्थांमध्येही पुढील संधी उपलब्ध होतात.
हे सुध्दा वाचा:- 10वी नंतर काय? 11वीला प्रवेश घेताना लक्षात ठेवण्यासारख्या 12 महत्त्वाच्या गोष्टी
ISRO Scientist चा पगार (Salary)
ISRO Scientist/Engineer ‘SC’ चा सुरुवातीचा पगार:
- बेसिक पगार: 56,100 रुपये
- ग्रेड पे आणि भत्ते मिळून: 85,000 रुपये ते 1,00,000 रुपये दरम्यान आहे.
- सरकारी सुविधा: मेडिकल, HRA, ट्रॅव्हल, क्वार्टर्स, पेन्शन
ISRO Scientist चे काम काय असते?
शास्त्रज्ञाचे काम फक्त रिसर्च नव्हे, तर ते खालीलप्रमाणे असते:
- सॅटेलाइट डिझाइन करणे
- प्रोग्रॅमिंग आणि डेव्हलपमेंट
- डाटा अ‍ॅनालिसिस आणि मिशन प्लॅनिंग
- उपकरणांची चाचणी
- नवीन संशोधन आणि प्रोजेक्ट मॅनेजमेंट
ISRO Scientist साठी आवश्यक कौशल्ये
- Problem-solving ability
- Strong fundamentals in Physics & Math
- Coding skills (C++, Python, MATLAB)
- Teamwork आणि Communication skills
- Creativity आणि Innovation
ISRO च्या मुख्य केंद्रांची माहिती
ISRO चे विविध केंद्रं आहेत जिथे भरती केली जाते. त्याची थोडक्यात माहिती द्या:
- Vikram Sarabhai Space Centre (VSSC) – केरळ
- U R Rao Satellite Centre (URSC) – बेंगळुरू
- Space Applications Centre (SAC) – अहमदाबाद
- Liquid Propulsion Systems Centre (LPSC) – थिरुवनंतपुरम
- ISRO Headquarters – बेंगळुरू
तर मित्रांनो, ISRO मध्ये शास्त्रज्ञ म्हणून करिअर करायचं स्वप्न नक्कीच प्रेरणादायी आणि देशसेवेचं प्रतीक आहे. थोडं कठीण वाटणारी ही वाट जर योग्य मार्गाने चालली, तर यश निश्चित आहे. तुमचं ध्येय ठरवा, अभ्यासात सातत्य ठेवा आणि ISRO चा भाग व्हा आणि देशाच्या यशस्वी भविष्यासाठी काम करा.
