10वी झाली की मनात एकच प्रश्न घोळत राहतो. आता पुढे काय करायचं? आई-बाबा, नातलग, शेजारी सगळे विचारतात, काय रे, कुठं अ‍ॅडमिशन घेतलीस? पण खरं सांगायचं झालं, तर बऱ्याच मुलांना आणि त्यांच्या आई-बाबांना नीट माहितीच नसते की 10वी नंतर काय काय पर्याय असतात. म्हणूनच आज आपण अगदी सोप्या भाषेत समजावून घेणार आहोत. कोणकोणते करिअर ऑप्शन्स उपलब्ध आहेत.
10वी नंतर गोंधळ नको! हे १० करिअर पर्याय तुला यशस्वी करतील! | Best courses after 10th in Marathi
सायन्स, डॉक्टर आणि इंजिनिअरचा रस्ता
जर तू अभ्यासात भारी असशील, आणि पुढं डॉक्टर, इंजिनिअर, नर्स, फार्मासिस्ट, वैज्ञानिक व्हायचं स्वप्न असेल, तर सायन्स हा चांगला रस्ता आहे. सायन्समध्ये दोन प्रकार असतात. एक म्हणजे PCMB (फिजिक्स, केमिस्ट्री, बायोलॉजी, मॅथ्स) आणि दुसरं PCMC (फिजिक्स, केमिस्ट्री, मॅथ्स, कंप्युटर). यातून NEET, JEE अशा मोठ्या स्पर्धा परीक्षा देता येतात. अभ्यास जरा कडक आहे, पण मेहनत घेतली तर करिअर जबरदस्त होतं.
सायन्स घेतल्यावर तु फक्त डॉक्टर किंवा इंजिनिअर नाही, तर B.Sc, BCA, नर्सिंग, फार्मसी, फॉरेन्सिक सायन्स, बायोटेक्नॉलॉजी अशा अनेक कोर्सेसकडे वळू शकतोस. जर तुला रिसर्चमध्ये रस असेल तर नंतर M.Sc, PhD करून संशोधक होऊ शकतोस.
कॉमर्स – बिझनेस, अकाउंटिंग आणि बँकिंगसाठी
कॉमर्स हा पर्याय त्यांच्यासाठी भारी आहे ज्यांना बिझनेस करायचाय, बँकेत नोकरी करायची आहे किंवा CA, CS, MBA वगैरे बनायचं आहे. इथे तुला अकाउंट्स, इकॉनॉमिक्स, बिझनेस स्टडीज यासारख्या विषयांचं ज्ञान मिळतं. मार्केटिंग, फायनान्स, डिजिटल बिझनेस हे सगळं या लाइनमधून करता येतं. गावाकडून शहरात आलेले अनेक लोक कॉमर्स घेऊन स्वतःचा धंदा उभा करतात.
कॉमर्समधून CA (चार्टर्ड अकाउंटंट), CS (कंपनी सेक्रेटरी), CMA, BBA, B.Com, MBA हे कोर्सेस करता येतात. आणि हो, GST, टॅक्सेशन, tally, excel यासारखे शॉर्ट कोर्सेस शिकून तू पार्टटाइम सुद्धा कमवू शकतोस.
आर्ट्स – समाजसेवा आणि प्रशासकीय सेवांसाठी
काही लोकांना वाटतं की आर्ट्स म्हणजे फक्त दुर्बल लोकांचं काम, पण असं नाही. आर्ट्समध्ये इतिहास, राज्यशास्त्र, समाजशास्त्र, मानसशास्त्र हे विषय असतात. पुढं BA, MA, B.Ed, MSW करून शिक्षक, पत्रकार, समाजसेवक, वकील, लेखक वगैरे होता येतं. शिवाय MPSC, UPSC, PSI, STI अशा स्पर्धा परीक्षांसाठी हे बेस्ट ऑप्शन आहे.
Arts घेतल्यावर तुला BA + LLB (वकील), पत्रकारिता, सोशल वर्क, मास कम्युनिकेशन, हेरिटेज मॅनेजमेंट हे कोर्सेस करता येतात. आर्ट्स घेतल्यावर स्पर्धा परीक्षांचा अभ्यास करणं तुला खूप सहज जातं कारण विषय थेट त्या परीक्षांशी संबंधित असतात.
ITI – थोड्या वेळात नोकरी हवी का?
ज्यांना लगेच काहीतरी शिकून नोकरी लागावी असं वाटतं, त्यांच्यासाठी ITI हे उत्तम आहे. इलेक्ट्रिशियन, वेल्डर, फिटर, प्लंबर, मोटर मेकॅनिक असे कोर्सेस मिळतात. 1 ते 2 वर्षांच्या कोर्सनंतर लगेच काम मिळतं. अनेक सरकारी नोकऱ्यांमध्ये ITIचं प्रमाणपत्र फायदेशीर ठरतं. गावातले अनेकजण आता स्वतःचं काम सुरू करून चांगले पैसे कमावतात.
ITI पूर्ण केल्यावर तू सरकारी कंपनीत (जसं की BHEL, Indian Railways, MSEB), प्रायव्हेट कंपनीत किंवा स्वतःचं काम सुरू करू शकतोस. अप्रेंटिसशिपच्या माध्यमातून कमावता कमावता शिकायची संधीही मिळते.
हे सुध्दा वाचा:- 10वी नंतर काय? 11वीला प्रवेश घेताना लक्षात ठेवण्यासारख्या 12 महत्त्वाच्या गोष्टी
पोलिटेक्निक – डिप्लोम्यानं इंजिनिअर होऊ शकतोस
जर तुला सायन्स न घेता पण इंजिनिअर व्हायचं असेल, तर पोलिटेक्निक डिप्लोमा हा एक चांगला मार्ग आहे. हा कोर्स 3 वर्षांचा असतो आणि यामध्ये इलेक्ट्रिकल, सिव्हिल, मेकॅनिकल, कंप्युटर अशा शाखा असतात. डिप्लोम्यानंतर तू थेट दुसऱ्या वर्षाला इंजिनिअरिंगला प्रवेश घेऊ शकतोस. त्यामुळे वेळ आणि पैसे दोन्ही वाचतात.
डिप्लोमा करताना काही कॉलेजेसमध्ये कॅम्पस प्लेसमेंट सुद्धा मिळते. म्हणजे डिग्री न घेताच नोकरीची संधी असते. शिवाय डिप्लोम्यानंतर D2D (Direct Second Year Engineering) मध्ये प्रवेश घेऊन वेळही वाचवता येतो.
शॉर्ट टर्म डिप्लोमा कोर्सेस – कमीत कमी वेळ, जास्तीत जास्त स्कील
आजकाल वेळ कमी आणि स्पर्धा जास्त. अशावेळी फॅशन डिझायनिंग, ग्राफिक डिझायनिंग, हॉटेल मॅनेजमेंट, मोबाईल रिपेअरिंग, कंप्युटर हार्डवेअर, डिजिटल मार्केटिंग यासारखे शॉर्ट टर्म कोर्सेस कामी येतात. हे कोर्स 3 महिने ते 1 वर्षापर्यंत असतात. शिकून लगेच जॉब मिळतो, किंवा स्वतःचा धंदाही करता येतो.
हे कोर्सेस आजकाल ऑनलाईनही शिकता येतात (उदाहरण: Coursera, Udemy, Skill India). त्यामुळे मोबाईलवरून शिकून तू काम सुरू करू शकतोस. या कोर्सेसमध्ये practical project करून थेट क्लायंट मिळवता येतात.
सरकारी नोकऱ्या – स्थिर आणि सुरक्षित आयुष्य
10वी नंतरच काही सरकारी परीक्षा देता येतात. जसं की पोलीस भरती, रेल्वे, तलाठी, ग्रामसेवक, MTS, आर्मी भरती वगैरे. जर तुझी तयारी जोरात असेल, तर थोड्या वेळात तुला सरकारी नोकरी मिळू शकते. गावात तर अजूनही सरकारी नोकरीला फार मोठा मान आहे.
जर तू 10वी नंतर लगेच सरकारी भरतीची तयारी करणार असशील, तर शारीरिक तयारी आणि नियमित अभ्यास फार महत्वाचा आहे. ग्रामपंचायत ते राज्यसेवा अशा सगळ्या क्षेत्रात नोकरी मिळवण्याचे दरवाजे उघडे होतात.
शेती आणि अन्न प्रक्रिया, गावचं भविष्य
आपण गावाकडचे असल्यामुळे शेतीशी आपलं नातं घट्ट असतं. पण आता शेती फक्त बैलांवर नाही, तर टेक्नॉलॉजीवर चालते. डिप्लोमा इन अ‍ॅग्रीकल्चर, अन्न प्रक्रिया, ऑर्गेनिक शेती, ड्रोन वापरून फवारणी हे सगळं शिकलं तर आधुनिक शेतकरी बनता येतं. आपल्या जमिनीवरच आपण राजा होतो.
ॲग्री बिझनेस मॅनेजमेंट, शेती संबंधित युट्यूब चॅनल, सेंद्रिय खते तयार करणे, गोबर गॅस प्रकल्प, ड्रिप सिंचन यंत्रणा यामध्ये भरपूर स्कोप आहे. सरकारच्या योजना आणि सबसिडीचा वापर केल्यास उत्पन्नात वाढ होते.
डिजिटल स्कील, मोबाईलवरून पैसे कमावायचे का?
स्मार्टफोन हातात आहे, पण तो गेम खेळण्यासाठीच नको! यूट्यूब, ब्लॉगिंग, वेब डिझायनिंग, व्हिडिओ एडिटिंग, सोशल मीडिया मॅनेजमेंट, कंटेंट रायटिंग हे सगळं शिकून तू घरबसल्या पैसे कमवू शकतोस. अनेकजण आता गावातूनच फ्रीलान्सिंग करून महिन्याला 30-40 हजार कमावतात.
Fiverr, Upwork, Freelancer, YouTube, Blogging, Affiliate Marketing यासारख्या माध्यमांतून घरबसल्या कमाई करता येते. पण हे शिकायला सुरुवातीला थोडा वेळ, सातत्य आणि योग्य मार्गदर्शन लागेल.
छंदाला बनवा करिअर
जर तुला गाणं, डान्स, पेंटिंग, फोटोग्राफी, अभिनय यामध्ये रस असेल, तर आता हेही करिअर बनवता येतं. विविध कोर्सेस आणि ऑनलाईन प्लॅटफॉर्ममुळे आता लोकं स्वतःचं टॅलेंट जगासमोर आणतायत. तू पण त्यात का मागं राहायचं?
आजकाल Instagram, Facebook, YouTube Shorts, Moj, Josh यांसारख्या अ‍ॅप्सवर छंद दाखवून फेमस होणं शक्य आहे. त्यासाठी पर्सनल ब्रँडिंग आणि कंटेंट क्रिएशन यावर भर दिल्यास तू स्वतःची ओळख बनवू शकतोस.
मित्रा एक गोष्ट मनापासून सांगतो,
10वी झाल्यावर हजार रस्ते खुले होतात, पण चालायचं आहे एकाच रस्त्यानं, तो पण आपल्या आवडीनं, जिद्दीनं आणि आत्मविश्वासानं. कोण काय म्हणतं याकडे लक्ष न देता, आपण काय करतो याला महत्त्व द्या. अभ्यास, मेहनत आणि योग्य मार्गदर्शन असेल तर यश नक्की मिळेल.
