how to join indian air force step by step Guide in Marathi : भारतीय वायुसेना (Indian Air Force – IAF) हे केवळ एक सैन्य दल नाही, तर ते शौर्य, समर्पण आणि अभिमानाचे प्रतीक आहे. निळ्या आकाशात गरूडाप्रमाणे भरारी घेण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्या तरुण-तरुणींसाठी भारतीय वायुसेना एक उत्कृष्ट, सन्माननीय आणि रोमांचक करिअरची संधी देते. जर तुम्हालाही देशाची सेवा करण्याची आणि आकाशाला गवसणी घालण्याची तीव्र इच्छा असेल, तर हा विस्तृत लेख तुमच्यासाठीच आहे.
भारतीय वायुसेनेत सामील होण्याचे अनेक मार्ग आहेत आणि प्रत्येक मार्गासाठी विशिष्ट पात्रता निकष आणि एक कठोर पण पारदर्शक निवड प्रक्रिया आहे. चला, आपण त्याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया, जेणेकरून तुम्हाला तुमच्या स्वप्नांना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी योग्य दिशा मिळेल.
भारतीय वायुसेनेच्या प्रमुख शाखा आणि त्यांची कार्ये:
भारतीय वायुसेनेत मुख्यतः तीन प्रमुख शाखांमध्ये प्रवेश मिळवता येतो, ज्यांची कार्ये भिन्न असली तरी, वायुसेनेच्या समग्र ऑपरेशनमध्ये त्यांची महत्त्वाची भूमिका असते:
- फ्लाइंग शाखा (Flying Branch):या शाखेतील अधिकारी वायुसेनेचे ‘डोळे आणि कान’ असतात. यामध्ये फायटर पायलट (लढाऊ विमाने चालवणारे), ट्रान्सपोर्ट पायलट (लष्करी सामग्री आणि जवानांची वाहतूक करणारे), आणि हेलिकॉप्टर पायलट (शोध आणि बचाव कार्य, मदत पुरवणे, इत्यादी) यांचा समावेश असतो. हे वायुसेनेचे मुख्य लढवय्ये आणि मोक्याच्या ऑपरेशन्सचे चालक आहेत. त्यांना कठोर प्रशिक्षणानंतर अत्याधुनिक विमाने चालवण्याची संधी मिळते.
- ग्राउंड ड्युटी (टेक्निकल) शाखा (Ground Duty – Technical Branch):ही शाखा वायुसेनेच्या तांत्रिक पायाभूत सुविधांचा कणा आहे. यामध्ये एअरोनॉटिकल इंजिनिअरिंग (मेकॅनिकल) आणि एअरोनॉटिकल इंजिनिअरिंग (इलेक्ट्रॉनिक्स) संबंधित तांत्रिक कामे असतात. विमानांची देखभाल, दुरुस्ती, तांत्रिक प्रणालींचे व्यवस्थापन आणि नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करण्याची जबाबदारी या शाखेवर असते. विमाने आकाशात यशस्वीपणे उड्डाण करू शकतील याची खात्री करणे हे त्यांचे मुख्य काम आहे.
- ग्राउंड ड्युटी (नॉन-टेक्निकल) शाखा (Ground Duty – Non-Technical Branch):या शाखेतील अधिकारी वायुसेनेच्या विविध गैर-तांत्रिक पण तितक्याच महत्त्वाच्या कामांची जबाबदारी सांभाळतात. यामध्ये प्रशासन (कार्मिक व्यवस्थापन), लॉजिस्टिक्स (सामग्री आणि पुरवठा व्यवस्थापन), अकाउंट्स (आर्थिक व्यवस्थापन), एज्युकेशन (प्रशिक्षण आणि शैक्षणिक कार्यक्रम), मेटिऑरॉलॉजी (हवामानशास्त्र आणि हवामान अंदाज), ऑप्स कंट्रोल (ऑपरेशनल नियंत्रण) इत्यादी विविध भूमिकांचा समावेश असतो. वायुसेनेच्या प्रशासकीय आणि सहाय्यक कार्यांसाठी हे अधिकारी अत्यंत महत्त्वाचे असतात.
भारतीय वायुसेनेत प्रवेश मिळवण्यासाठी मुख्य परीक्षा आणि प्रवेश मार्ग:
प्रत्येक प्रवेश मार्गासाठी पात्रता, निवड प्रक्रिया आणि प्रशिक्षण कालावधी भिन्न असतो. तुमच्या शैक्षणिक पात्रतेनुसार आणि वयोमर्यादेनुसार तुम्ही योग्य मार्ग निवडू शकता:
1. राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनी (National Defence Academy – NDA):
- कोणासाठी: अविवाहित पुरुष उमेदवार, ज्यांनी 12वी उत्तीर्ण केली आहे किंवा जे 12वीच्या अंतिम वर्षात आहेत.
- पात्रता: 10+2 पॅटर्ननुसार 12वीची परीक्षा PCM (फिजिक्स, केमिस्ट्री, मॅथेमॅटिक्स) या विषयांसह उत्तीर्ण असणे अनिवार्य आहे.
- वयोमर्यादा: अर्ज करताना उमेदवाराचे वय सुमारे 16.5 ते 19.5 वर्षे असावे (जन्मतारीख अधिसूचनांमध्ये तपासणे महत्त्वाचे).
- निवड प्रक्रिया:
- लेखी परीक्षा: UPSC (युनियन पब्लिक सर्व्हिस कमिशन) द्वारे ही परीक्षा घेतली जाते. यात गणित आणि सामान्य क्षमता चाचणी (General Ability Test) असे दोन पेपर असतात.
- सेवा निवड मंडळ (SSB) मुलाखत: लेखी परीक्षेत उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांना 5 दिवसांच्या SSB मुलाखतीसाठी बोलावले जाते, ज्यात मानसशास्त्रीय चाचण्या, गट चर्चा, कमांड टास्क आणि वैयक्तिक मुलाखत यांचा समावेश असतो.
- वैद्यकीय तपासणी: SSB मध्ये शिफारस झालेल्या उमेदवारांची कठोर वैद्यकीय तपासणी केली जाते.
- प्रशिक्षण: यशस्वी उमेदवारांना 3 वर्षांचे एकत्रित प्रशिक्षण NDA, पुणे येथे दिले जाते. त्यानंतर, वायुसेना निवडलेल्या उमेदवारांना 1 वर्षाचे विशेष फ्लाइंग प्रशिक्षण एअर फोर्स अकॅडमी (AFA), दुंडिगुल (हैदराबाद) येथे मिळते.
2. एकत्रित संरक्षण सेवा परीक्षा (Combined Defence Services – CDS) परीक्षा:
- कोणासाठी: अविवाहित पुरुष आणि महिला उमेदवार, ज्यांनी पदवी संपादन केली आहे.
- पात्रता:
- फ्लाइंग ब्रांचसाठी: कोणत्याही शाखेतील पदवीधर असावा, परंतु 10+2 मध्ये फिजिक्स आणि मॅथेमॅटिक्स विषय असावेत किंवा इंजिनिअरिंग (B.E./B.Tech) पदवी असावी.
- ग्राउंड ड्युटीसाठी: कोणत्याही शाखेतील पदवीधर.
- वयोमर्यादा: फ्लाइंग ब्रांचसाठी 20 ते 24 वर्षे (DGCA ने वैध कमर्शिअल पायलट लायसन्स (CPL) दिलेल्या उमेदवारांना 26 वर्षांपर्यंत सूट). ग्राउंड ड्युटीसाठी साधारणतः 20 ते 26 वर्षे.
- निवड प्रक्रिया:
- लेखी परीक्षा: UPSC द्वारे घेतली जाते. यात इंग्रजी, सामान्य ज्ञान आणि प्राथमिक गणित असे तीन पेपर असतात.
- SSB मुलाखत: लेखी परीक्षेत उत्तीर्ण झाल्यावर SSB मुलाखत आणि त्यानंतर वैद्यकीय तपासणी.
- प्रशिक्षण: एअर फोर्स अकॅडमी (AFA) येथे सुमारे 74 आठवड्यांचे प्रशिक्षण.
हे सुध्दा वाचा:- विमान, रॉकेट आणि स्पेस टेक्नॉलॉजीचं विज्ञान : एरोनॉटिकल इंजिनिअरिंग
3. हवाई दल सामायिक प्रवेश परीक्षा (Air Force Common Admission Test – AFCAT):
- कोणासाठी: पुरुष आणि महिला उमेदवार, ज्यांनी पदवी संपादन केली आहे. ही वायुसेनेत अधिकारी म्हणून रुजू होण्यासाठी सर्वात लोकप्रिय आणि व्यापक प्रवेश परीक्षा आहे.
- पात्रता:
- फ्लाइंग शाखा: 10+2 मध्ये गणित आणि फिजिक्समध्ये किमान 50% गुण असावेत आणि कोणत्याही शाखेतील पदवीधर (किमान 60% गुण) किंवा B.E./B.Tech पदवी (किमान 60% गुण).
- ग्राउंड ड्युटी (टेक्निकल) शाखा: एअरोनॉटिकल इंजिनिअरिंग (मेकॅनिकल किंवा इलेक्ट्रॉनिक्स) संबंधित अभियांत्रिकी पदवी (किमान 60% गुण) किंवा संबंधित विषयात एकत्रित पदवी.
- ग्राउंड ड्युटी (नॉन-टेक्निकल) शाखा: कोणत्याही शाखेतील पदवीधर (किमान 60% गुण).
- वयोमर्यादा:
- फ्लाइंग शाखा: 20 ते 24 वर्षे.
- ग्राउंड ड्युटी शाखा: 20 ते 26 वर्षे.
- निवड प्रक्रिया:
- AFCAT ऑनलाइन लेखी परीक्षा: यात सामान्य जागरूकता, मौखिक क्षमता, संख्यात्मक क्षमता आणि युक्तिवाद (रिझनिंग) यावर आधारित प्रश्न असतात. टेक्निकल शाखेसाठी EKT (इंजिनिअरिंग नॉलेज टेस्ट) देखील असते.
- AFSB (Air Force Selection Board) मुलाखत: लेखी परीक्षेत उत्तीर्ण झाल्यावर AFSB मध्ये अधिकारी बुद्धिमत्ता रेटिंग चाचणी, चित्र आकलन आणि वर्णन चाचणी (PPDT), मानसशास्त्रीय चाचण्या, गट कार्ये आणि वैयक्तिक मुलाखत यांचा समावेश असतो. फ्लाइंग ब्रांचसाठी कॉम्प्युटरवर पायलट ऍप्टिट्यूड बॅटरी टेस्ट (CPSS) घेतली जाते.
- वैद्यकीय तपासणी: AFSB मध्ये शिफारस झालेल्या उमेदवारांची वैद्यकीय तपासणी होते.
- प्रशिक्षण: एअर फोर्स अकॅडमी (AFA) येथे फ्लाइंग ब्रांचसाठी 74 आठवडे, तर ग्राउंड ड्युटीसाठी 52 आठवड्यांचे प्रशिक्षण असते.
4. एन.सी.सी. विशेष प्रवेश (NCC Special Entry):
- कोणासाठी: फ्लाइंग आणि ग्राउंड ड्युटी शाखांसाठी NCC एअर विंग (Senior Division ‘C’ Certificate) धारक पुरुष आणि महिला उमेदवार.
- पात्रता: पदवीधर (किमान 60% गुण) आणि NCC ‘C’ प्रमाणपत्र असावे.
- वयोमर्यादा: फ्लाइंगसाठी 20 ते 24 वर्षे, तर ग्राउंड ड्युटीसाठी 20 ते 26 वर्षे.
- निवड प्रक्रिया: या मार्गात लेखी परीक्षा नसते. थेट SSB मुलाखत आणि वैद्यकीय तपासणी होते. NCC ‘C’ प्रमाणपत्र धारकांना काही प्रमाणात प्राधान्य मिळते.
5. मेटिऑरॉलॉजी शाखा (Meteorology Branch):
- कोणासाठी: पुरुष आणि महिला उमेदवार.
- पात्रता: विज्ञान विषयातील पदव्युत्तर पदवी (उदा. भौतिकशास्त्र, गणित, सांख्यिकी, भूगोल, संगणक ऍप्लिकेशन्स, पर्यावरण विज्ञान किंवा संबंधित विषय) किमान 50% गुणांसह.
- निवड प्रक्रिया: AFCAT परीक्षेमार्फत किंवा कधीकधी थेट AFSB मुलाखतीद्वारे देखील निवड होऊ शकते.
भारतीय वायुसेनेत सामील होण्यासाठी आवश्यक गुण आणि तयारी:
भारतीय वायुसेनेत प्रवेश मिळवण्यासाठी केवळ शैक्षणिक पात्रता पुरेशी नाही, तर काही महत्त्वाचे गुण आणि त्या अनुषंगाने तयारी करणे देखील आवश्यक आहे:
- अभ्यासक्रमाचे सखोल ज्ञान: तुम्ही ज्या परीक्षेची तयारी करत आहात, तिचा अभ्यासक्रम आणि परीक्षेचा पॅटर्न काळजीपूर्वक समजून घ्या. प्रत्येक घटकावर लक्ष केंद्रित करा.
- नियमित आणि शिस्तबद्ध अभ्यास: रोजच्या अभ्यासाचे वेळापत्रक तयार करा आणि त्याचे कठोरपणे पालन करा. महत्त्वाच्या संकल्पना स्पष्ट करून घ्या.
- मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिकांचा सराव: यामुळे परीक्षेचा पॅटर्न, विचारल्या जाणाऱ्या प्रश्नांची पातळी आणि वेळेचे व्यवस्थापन याची उत्तम कल्पना येते. मॉक टेस्ट सोडवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
- शारीरिक आणि मानसिक तंदुरुस्ती: वायुसेनेसाठी शारीरिक आणि मानसिक तंदुरुस्ती अत्यंत महत्त्वाची आहे. नियमित व्यायाम (धावणे, पुश-अप्स, सिट-अप्स), पौष्टिक आहार आणि पुरेशी झोप यावर लक्ष द्या. उत्तम आरोग्य हे यशाचे महत्त्वाचे सूत्र आहे.
- व्यक्तिमत्त्व विकास आणि संप्रेषण कौशल्ये: SSB मुलाखतीसाठी संप्रेषण कौशल्ये (बोलणे आणि लिहिणे), नेतृत्व गुण, समस्या सोडवण्याची क्षमता, तार्किक विचार आणि सकारात्मक दृष्टिकोन विकसित करणे आवश्यक आहे. आत्मविश्वास आणि प्रामाणिकपणा महत्त्वाचा आहे.
- वर्तमान घडामोडींवर लक्ष: सामान्य ज्ञान आणि चालू घडामोडींवर (राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय) पकड ठेवा. वृत्तपत्रे वाचा, बातम्या पहा आणि विश्लेषणात्मक विचार करण्याची सवय लावा.
- योग्य मार्गदर्शन: शक्य असल्यास, अनुभवी मार्गदर्शकांकडून किंवा कोचिंग क्लासेसमधून योग्य मार्गदर्शन घ्या. यामुळे तुम्हाला योग्य दिशेने तयारी करण्यास मदत होईल.
- जिद्द आणि चिकाटी: निवड प्रक्रिया कठोर असू शकते आणि त्यात अपयश येऊ शकते. पण निराश न होता, आपल्या चुकांमधून शिका आणि जिद्द व चिकाटीने पुन्हा प्रयत्न करा.
भारतीय वायुसेनेत सामील होणे हे केवळ एक करिअर नाही, तर ती एक गौरवशाली जीवनशैली आहे. देशाची सेवा करण्याची, आव्हाने स्वीकारण्याची, नवनवीन तंत्रज्ञान आत्मसात करण्याची आणि आकाशात आपल्या स्वप्नांना पंख देण्याची ही एक सुवर्णसंधी आहे. तुमच्यात जिद्द, समर्पण, शौर्य आणि देशासाठी काहीतरी करण्याची तीव्र इच्छा असेल, तर भारतीय वायुसेना तुमचे स्वागत करण्यास तयार आहे.
तुम्ही आकाशात भरारी घेण्यासाठी तयार आहात का? तुमच्या स्वप्नांना पंख द्या आणि भारतीय वायुसेनेचा एक अभिमानास्पद भाग बना!
जय हिंद!
